روانکاوی
مقدمه
شاید هیچ نهضت و یا مکتبی به اندازه مکتب روانکاوی بر نظرات و فعالیت‌های روان‌شناسان امروزی تاثیر نداشته است. این تاثیر هنگام صحبت در مورد مسائلی چون رشد ، شخصیت ، انگیزش و ... نمود بیشتری پیدا میکند. با آن که عده‌ای از روان‌شناسان و مخصوصا در دهه‌های اخیر ، آیزنک و همکارانش به علمی بودن این نظریه سخت مشکوک شده‌اند و انتقادات فراوانی به آن نموده‌اند معهذا تئوری و روش روانکاوی هنوز فعالیت‌های روان‌شناسان را در زمینه‌های مختلف به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.
آیا یک مکتب روانکاوی ثابت وجود دارد؟
می‌توان گفت که در حال حاضر یک مکتب روانکاوی وجود ندارد، بلکه از زمان فروید تا کنون که موسس این مکتب است، مکاتب مختلفی در این زمینه ایجاد شده‌است. حتی فروید نیز در زمان حیاتش بسیاری از نظریات اولیه خود را تغییر داد. همکاران فروید مانند یونگ ، آدلر و رانک و دیگران چه در زمان او و چه بعد از او در ساختمان و روشهای آنالیز تغییرات محسوسی ایجاد کرده و در حقیقت مکاتب جدید ارائه داده‌اند. به این دسته از روانکاوان ، نو روانکاوان گفته می‌شود.
اصول اساسی روانکاوی
غریزه در روانکاوی
اصل لذت و اصل واقعیت
ساختمان شخصیت
غریزه در روانکاوی
مانند تئوری‌های پویا نظریه روانکاوی بر اساس انگیزه موجود استوار است. و به این علت اساس یک تئوری محسوب می‌شود. بر اساس این تئوری خصوصیات روانی موجود را باید بر اساس حقایق و وقایع گذشته مورد توجه قرار داد و ماهیت آنان را بر این اساس شناخت. فروید برای نیروها یا قوایی که سبب انگیزش رفتار انسان می‌شود، اصطلاح غریزه را بکار می‌برد، البته این اصطلاح سبب سو تفاهم‌هایی شده‌است. زیرا نیروهایی که فروید به آن اشاره میکند معنای غیر قابل تغییر پذیری غریزه را نمی‌دهد. بلکه به گفته فروید بعضی از این نیروها تحت تاثیر شرایط محیط و بر حسب هدف آنها قابل تغییرند.
به نظر فروید دو دسته انگیزه یا غریزه اصلی در انسان وجود دارد که هر دو ماهیت زیستی یا بیولوژیک دارند. اولین دسته شامل احتیاجات ساده جسمانی از قبیل گرسنگی، تشنگی، دفع و تنفس می‌شوند. این کشش‌ها بر اساس تغییرات جسمانی ایجاد می‌شوند، ارضا آنها حیاتی است و هدف آنها را نمی‌توان تغییر داد و بنابراین تنوع زیادی در این احتیاجات وجود ندارد. از نظر فروید این نیازها از دیدگاه روانشناسی اهمیت زیادی ندارند. فروید گروه دوم احتیاجات را بر اساس تجاربی که با بیماران نوروتیک داشت طبقه‌بندی نمود.
این دسته احتیاجات دو نوعند. یکی انگیزه زندگی و غریزه مرگ. نوع اول انگیزه های جنسی را در بر می‌گیرد و غالبا به آن لیبیدو می‌گویند. لغت جنسی ، سو تفاهم زیادی را سبب شده است. در صورتی که منظور فروید از این لغت نسبت به آنچه که معمولا از آن درک می‌شود، معنای بسیار وسیع‌تری دارد. در حالی که هدف غریزه زندگی صیانت است، ادامه زندگی، تکاپو و سازندگی است. هدف غریزه مرگ از بین بردن خود ، خودکشی ، دیگر کشی و امثال آن است. موضوع غریزه مرگ مورد انتقاد شدید روان‌شناسان قرار گرفت.
اصل لذت و اصل واقعیت
اصل لذت بر حذر کردن از درد و رفتن به طرف لذت یا کاهش تنش اشاره دارد. به نظر فروید فعالیت اصل واقعیت دیرتر از اصل لذت در انسان ایجاد می‌شود. کودک از بدو تولد تابع اصل لذت است، ولی اصل واقعیت در اثر محیط و به تدریج در او ایجاد خواهد شد. وقتی کودک درمی‌یابد که تمایلات آنی او برای دریافت لذت با هدف‌های بزرگتری مغایرت دارد، سعی میکند واقعیت را قبول نماید.
ساختمان شخصیت
روانکاوی شخصیت انسان را از سه دسته خصوصیات اصلی می‌داند که آنها را اید ، ایگو و سوپرایگو نامیده‌اند، که در زبان فارسی به ترتیب به نهاد ، خود و فراخود ترجمه شده‌است. نهاد عبارت است از منشا و منبع تمام انرژی‌های غریزی به عبارت دیگر تمام تمایلات خام ، کنترل نشده، غیر اجتماعی بدون جهت و اولیه انسان را نهاد می‌نامند. همزمان با رشد تدریجی کودک و فهمیدن این مطلب که قادر به ارضا تمام تمایلات خود نیست قسمت دوم شخصیت که خود می‌باشد، برای کنترل خواسته‌های نهاد به وجود می‌آید.
اگر چه ، خود ، در حقیقت از نهاد جدا می‌شود و از آن نیرو می‌گیرد، ولی در واقع بر اثر تجارب کودک از محیطش شکل می‌گیرد. هدف خود ، این است که به نهاد جهت دهد ، آن را کنترل کند و ارضا می‌باشد. فراخود ، تقریبا شبیه آن چیزی است که در اصطلاح متعارف ، وجدان نامیده می‌شود. فراخود در اثر درون‌فکنی معیارهای اجتماعی ایجاد می‌شود که پس از مدتی خود خرد را برای انجام اعمال درونی راهنمایی میکند. رابطه میان این سه دسته از عوامل شخصیت انسان را می‌سازد. نهاد ، هدف لذت طلبی دارد، فراخود هدف منع کننده و خود ، هدف واقع بینی تعامل‌دهنده.
گوش مصنوعی
این ابزار برای به کسانی تهیه شده که یاخته های مویی (گیرنده های شنوایی) آنها از بین رفته است اما عصب شنوایی آنها سالم است . در بیشتر این ابزارها از الکترودی استفاده می شود که برای تحریک یا خته های عصبی غشای پایه از روزنه ی گرد در حلزون گوش جا سازی می شود.این روش به پیوند حلزون شهرت دار . این پیوند در واقع کار گذاشتن تعدادی الکترود است در نقاط مختلف داخل حلزون گوش ، فردناشنوا میکروفونی در گوش خارجی دارد ونیز ریزپردازشگری در خارج از گوش که بسامدهای صوت را بررسی می کند وعلامت الکتریکی ضعیفی به نقطه مناسب داخل حلزون گوش می فرستد . این تحریک الکتریکی شبیه موجهای صوتی عمل می کنند و یاخته مویی مربوط به بسامد های مختلف را تحریک می کنند.در افرادی که این پیوند صورت گرفته است بیشتر افراد می توانند بسامدهای متفاوت صوت را به خوبی از هم تمیز دهند. وبسیاری از آنان می توانند صوت های مربوط به گفتار را باز شناسند به ویژه اگر پیش پردازندهای مخصوص صوتهای مربوط به تکلم که برخی تغییرات بسامد صوت های گفتاری را جدا می کند، به ریز پردازشگر افزوده شود نکته جالب اینکه ممکن است دوره حساس یا موقع بهینه برای پیوند حلزون گوش وجود داشته باشد. کودکان ناشنوایی که پیوند حلزون گوش در مورد آنها انجام شده آسانتر توانستند گفتار بیاموزند تا کودکانی که در سنین بعدی تحت عمل جراحی قرار گرفته اند. پیوندحلزون برای افراد بزرگسالی که در سنی بالاتری ناشنوا شده اند مفیدتر است تا برای کسانی که در سنین پایین تر ناشنوا شده اند.امتیاز این پیوند در کودکان بسیار کوچک احتمالا ناشی از این است که در آنان مراکز مغزی مرتبط با شنوایی وگفتار همچنان تحولات عمده ای پیدا می کند هر چه سن بزرگسالان هنگام ناشنوا شدن بیشتر باشد فرصت های بیشتری داشته اند تا انواع صوتهای مرتبط با گفتار بشنوند و همین امر این آمادگی را به آنها می دهد که صوتهای تازه ونا آشنا را که پیوند حلزون برای انان فراهم میکند بفهمند.
امید می روند پیوند حلزون گوش عاقبت لذت شنوایی را برای آدمیان ی که دچار اینگونه ناشنوای هستند فراهم سازد.
منبع
زمینه روانشناسی هیلگارد ،مولفان ریتا ال .ایتکینسون ،ریچارد سی . ایتکینسون و...ترجمه، براهینی ،محمد تقی و... تهران 1385 ، انتشارات رشد
گوش مصنوعی
این ابزار برای به کسانی تهیه شده که یاخته های مویی (گیرنده های شنوایی) آنها از بین رفته است اما عصب شنوایی آنها سالم است . در بیشتر این ابزارها از الکترودی استفاده می شود که برای تحریک یا خته های عصبی غشای پایه از روزنه ی گرد در حلزون گوش جا سازی می شود.این روش به پیوند حلزون شهرت دار . این پیوند در واقع کار گذاشتن تعدادی الکترود است در نقاط مختلف داخل حلزون گوش ، فردناشنوا میکروفونی در گوش خارجی دارد ونیز ریزپردازشگری در خارج از گوش که بسامدهای صوت را بررسی می کند وعلامت الکتریکی ضعیفی به نقطه مناسب داخل حلزون گوش می فرستد . این تحریک الکتریکی شبیه موجهای صوتی عمل می کنند و یاخته مویی مربوط به بسامد های مختلف را تحریک می کنند.در افرادی که این پیوند صورت گرفته است بیشتر افراد می توانند بسامدهای متفاوت صوت را به خوبی از هم تمیز دهند. وبسیاری از آنان می توانند صوت های مربوط به گفتار را باز شناسند به ویژه اگر پیش پردازندهای مخصوص صوتهای مربوط به تکلم که برخی تغییرات بسامد صوت های گفتاری را جدا می کند، به ریز پردازشگر افزوده شود نکته جالب اینکه ممکن است دوره حساس یا موقع بهینه برای پیوند حلزون گوش وجود داشته باشد. کودکان ناشنوایی که پیوند حلزون گوش در مورد آنها انجام شده آسانتر توانستند گفتار بیاموزند تا کودکانی که در سنین بعدی تحت عمل جراحی قرار گرفته اند. پیوندحلزون برای افراد بزرگسالی که در سنی بالاتری ناشنوا شده اند مفیدتر است تا برای کسانی که در سنین پایین تر ناشنوا شده اند.امتیاز این پیوند در کودکان بسیار کوچک احتمالا ناشی از این است که در آنان مراکز مغزی مرتبط با شنوایی وگفتار همچنان تحولات عمده ای پیدا می کند هر چه سن بزرگسالان هنگام ناشنوا شدن بیشتر باشد فرصت های بیشتری داشته اند تا انواع صوتهای مرتبط با گفتار بشنوند و همین امر این آمادگی را به آنها می دهد که صوتهای تازه ونا آشنا را که پیوند حلزون برای انان فراهم میکند بفهمند.
امید می روند پیوند حلزون گوش عاقبت لذت شنوایی را برای آدمیان ی که دچار اینگونه ناشنوای هستند فراهم سازد.
منبع
زمینه روانشناسی هیلگارد ،مولفان ریتا ال .ایتکینسون ،ریچارد سی . ایتکینسون و...ترجمه، براهینی ،محمد تقی و... تهران 1385 ، انتشارات رشد
استرس مغز را کوچک میکند
پژوهشی جدید نشان می‌دهد که چگونه استرس می‌تواند باعث کوچک شدن سلول‌های مغزی شود.
به گزارش هلث‌دی نیوز پژوهشگران می‌گویند استرس باعث می‌تواند در اساس باعث گیجی ذهنی و پیرتر شدن شما شود.اما خبر خوب این است که ورزش می‌تواند جلوی این روند را بگیرد و دست کم در مورد مغز با گذشت زمان آسیب‌های ناشی از استرس التیام پیدا می‌کنند.
دکتر بروس مک‌اوان، رئیس آزمایشگاه نوروآندوکرینولوژی در دانشگاه راکفلر نیویورک و سرپرست این تحقیق می‌گوید:" مغز بسیار انعطاف‌پذیر است، اگر به آن فرصت بدهید هر تلاشی برای ترمیم خودش انجام می‌دهد."
بررسی مک‌اوان و همکارانش بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داد که استرس مکرر واقعا باعث کوچک‌شدن سلول‌های عصبی یا نورون‌ها می‌شود.پژوهش‌های قبلی نشان داده بود که استرس باعث می‌شود نورون‌ها در بخشی از مغز به نام هیپوکامپ – که در حافظه نقش دارد- کوچک شوند و اختلال حافظه بوجود آید .پژوهش‌های جدیدتر نشان داده است که همین فرآیند در مناطقی از مغز به نام قشر پیش‌پیشانی – که در تصمیم گیری و توجه دخیل است نیز رخ می‌دهد.
البته شیوه‌هایی برای رفع اثرات ناشی از استرس روانی وجود دارد.مک‌اوان می گوید:" ترکیبی از روان‌درمانی، رفتاردرمانی شناختی و داروها می‌تواند واقعا مغز را تغییر دهد و آن را به وضعیت کمابیش طبیعی باز گرداند." ورزش یک تشدیدکننده بالقوه دیگر مغز است به گفته مک اوان شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که ورزش اثرات بسیار مفیدی بر مغز به جای می‌گذارد.
این یافته‌ها در اجلاس امسال سالانه انجمن روانشناسی آمریکا در نیواورلئان ارائه می‌شود
استرس مغز را کوچک میکند
پژوهشی جدید نشان می‌دهد که چگونه استرس می‌تواند باعث کوچک شدن سلول‌های مغزی شود.
به گزارش هلث‌دی نیوز پژوهشگران می‌گویند استرس باعث می‌تواند در اساس باعث گیجی ذهنی و پیرتر شدن شما شود.اما خبر خوب این است که ورزش می‌تواند جلوی این روند را بگیرد و دست کم در مورد مغز با گذشت زمان آسیب‌های ناشی از استرس التیام پیدا می‌کنند.
دکتر بروس مک‌اوان، رئیس آزمایشگاه نوروآندوکرینولوژی در دانشگاه راکفلر نیویورک و سرپرست این تحقیق می‌گوید:" مغز بسیار انعطاف‌پذیر است، اگر به آن فرصت بدهید هر تلاشی برای ترمیم خودش انجام می‌دهد."
بررسی مک‌اوان و همکارانش بر روی موش‌های آزمایشگاهی نشان داد که استرس مکرر واقعا باعث کوچک‌شدن سلول‌های عصبی یا نورون‌ها می‌شود.پژوهش‌های قبلی نشان داده بود که استرس باعث می‌شود نورون‌ها در بخشی از مغز به نام هیپوکامپ – که در حافظه نقش دارد- کوچک شوند و اختلال حافظه بوجود آید .پژوهش‌های جدیدتر نشان داده است که همین فرآیند در مناطقی از مغز به نام قشر پیش‌پیشانی – که در تصمیم گیری و توجه دخیل است نیز رخ می‌دهد.
البته شیوه‌هایی برای رفع اثرات ناشی از استرس روانی وجود دارد.مک‌اوان می گوید:" ترکیبی از روان‌درمانی، رفتاردرمانی شناختی و داروها می‌تواند واقعا مغز را تغییر دهد و آن را به وضعیت کمابیش طبیعی باز گرداند." ورزش یک تشدیدکننده بالقوه دیگر مغز است به گفته مک اوان شواهد فزاینده‌ای وجود دارد که ورزش اثرات بسیار مفیدی بر مغز به جای می‌گذارد.
این یافته‌ها در اجلاس امسال سالانه انجمن روانشناسی آمریکا در نیواورلئان ارائه می‌شود
بررسی اثربخشی روش حل مسئله در کاهش علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان دبستانی پسر پایه پنجم
چکیده
اختلال کمبود توجه / بیش فعالی از اختلالات نسبتاً شایع دوران کودکی می‌باشد. این اختلال با سه ویژگی، بی‌توجهی، تکانش‌وری و فزون‌کنشی موجب بروز مشکلاتی برای کودکان مبتلا و والدین آنها می‌گردد. بمنظور درمان این مشکلات از روشهای مختلف روانپزشکی و روانشناختی استفاده شده است. پژوهش حاضر به بررسی اثربخشی آموزش روش حل مسئله در کاهش میزان علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان دبستانی می‌پردازد. با استفاده از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای، پنج مدرسه ابتدایی پسرانه از بین 30 مدرسه پسرانه ابتدایی شهر ایلام انتخاب و سپس 28 دانش‌آموز که براساس پرسشنامة علائم مرضی کودک (CSI-4) (فرم والدین و معلم) و ملاکهای ویرایش چهارم راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) دارای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی تشخیص داده شدند و به طور تصادفی در دو گروه آموزش حل مسئله و گروه گواه قرار گرفتند. کودکان گروه آموزش حل مسئله به مدت 10 جلسة 30 تا 40 دقیقه‌ای بااستفاده از روش دیویسون و گلدفرید؛ و هاوتون و همکاران مورد آموزش قرار گرفتند و در مورد گروه گواه هیچگونه مداخلة درمانی انجام نپذیرفت.
مجدداً تکمیل پرسشنامة علائم مرضی کودکان توسط والدین و معلمان یک هفته بعد از درمان (مرحله پس آزمون) و سه هفته پس از درمان (مرحله پیگیری) انجام پذیرفت.
اطلاعات بدست آمده از معلم و والدین در سه مرحله (قبل از درمان، پس از درمان و پیگیری) با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان داد در مرحله پس آزمون تفاوت دو گروه آموزش حل مسئله و گواه در نمرات شدت مجموع علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی و همچنین نمرات شدت علائم کمبود توجه و شدت علائم بیش فعالی به طور جداگانه براساس ارزیابی والد و معلم معنی‌دار بود (05/0> P).
همچنین نتایج نشان داد در مرحله پیگیری تفاوت دو گروه در نمرات شدت علائم بیش فعالی براساس ارزیابی والد و معلم و در نمرات شدت مجموع علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی و شدت علائم کمبود توجه براساس ارزیابی والد معنادار است. (05/0> P).
براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که روش حل مسئله بعنوان یکی از روشهای درمان شناختی – رفتاری در درمان اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان مؤثر است.
بررسی اثربخشی روش حل مسئله در کاهش علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان دبستانی پسر پایه پنجم
چکیده
اختلال کمبود توجه / بیش فعالی از اختلالات نسبتاً شایع دوران کودکی می‌باشد. این اختلال با سه ویژگی، بی‌توجهی، تکانش‌وری و فزون‌کنشی موجب بروز مشکلاتی برای کودکان مبتلا و والدین آنها می‌گردد. بمنظور درمان این مشکلات از روشهای مختلف روانپزشکی و روانشناختی استفاده شده است. پژوهش حاضر به بررسی اثربخشی آموزش روش حل مسئله در کاهش میزان علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان دبستانی می‌پردازد. با استفاده از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای، پنج مدرسه ابتدایی پسرانه از بین 30 مدرسه پسرانه ابتدایی شهر ایلام انتخاب و سپس 28 دانش‌آموز که براساس پرسشنامة علائم مرضی کودک (CSI-4) (فرم والدین و معلم) و ملاکهای ویرایش چهارم راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) دارای اختلال کمبود توجه/بیش فعالی تشخیص داده شدند و به طور تصادفی در دو گروه آموزش حل مسئله و گروه گواه قرار گرفتند. کودکان گروه آموزش حل مسئله به مدت 10 جلسة 30 تا 40 دقیقه‌ای بااستفاده از روش دیویسون و گلدفرید؛ و هاوتون و همکاران مورد آموزش قرار گرفتند و در مورد گروه گواه هیچگونه مداخلة درمانی انجام نپذیرفت.
مجدداً تکمیل پرسشنامة علائم مرضی کودکان توسط والدین و معلمان یک هفته بعد از درمان (مرحله پس آزمون) و سه هفته پس از درمان (مرحله پیگیری) انجام پذیرفت.
اطلاعات بدست آمده از معلم و والدین در سه مرحله (قبل از درمان، پس از درمان و پیگیری) با استفاده از تحلیل واریانس چند متغیره مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج نشان داد در مرحله پس آزمون تفاوت دو گروه آموزش حل مسئله و گواه در نمرات شدت مجموع علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی و همچنین نمرات شدت علائم کمبود توجه و شدت علائم بیش فعالی به طور جداگانه براساس ارزیابی والد و معلم معنی‌دار بود (05/0> P).
همچنین نتایج نشان داد در مرحله پیگیری تفاوت دو گروه در نمرات شدت علائم بیش فعالی براساس ارزیابی والد و معلم و در نمرات شدت مجموع علائم اختلال کمبود توجه / بیش فعالی و شدت علائم کمبود توجه براساس ارزیابی والد معنادار است. (05/0> P).
براساس یافته‌های پژوهش حاضر می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری کرد که روش حل مسئله بعنوان یکی از روشهای درمان شناختی – رفتاری در درمان اختلال کمبود توجه / بیش فعالی کودکان مؤثر است.