تن آرامی ( ریلاکسیشن)

تن آرامی ( ریلاکسیشن)
همان طور که خود شما می دانید، هیچ چیز به اندازه آرامش در تمرکز فکر نقش مؤثر ندارد. هرچه آرامش جسمی و ذهنی شما بیشتر باشد، به همان نسبت تمرکز فکرتان بیشتر خواهد بود.تن آرامی یا ریلکسیشن، تکنیکی است برای آرام سازی عضلات بدن. از آنجا که بین ذهن و تن ارتباط تنگاتنگی وجود دارد، هرچه که شما در جسم خود آرامش بیشتری برقرار می کنید، در ذهنتان نیز آرامش بیشتری برقرار می شود. اغلب کسانی که از عدم تمرکز فکر، شکوه و شکایت می کنند در حقیقت از افکار مزاحم ذهنی خود می نالند و همیشه می پرسند با این افکار مزاحم که ذهن ما را اشغال کرده، چه کار کنیم؟
واقعیت این است که شما به طور ارادی و آگاهانه نمی توانید این افکار مزاحم را از ذهن خود خارج کنید و از شر آن راحت شوید. اما می توانید آزادسازی و آرام سازی ذهن خود را از راهی غیر مستقیم انجام دهید. از آنجا که هر فکری (به ویژه افکار منفی مزاحم) عضلات را منقبض می کند، ما می آییم عضلات را آرام می کنیم و تنش و انقباضشان را از بین می بریم. در نتیجه این کار، افکار منفی خود به خود از ذهن ما خارج می شوند. اساس تن آرامی همین است: آرام سازی عضلات با قصد ایجاد آرامش و خلأ ذهنی. چرا که هرچه میدان فکری خالی تر باشد، تمرکز و توجه بر یک موضوع خاص، آسانتر می شود.
تن آرامی، غالباً به سه شکل انجام می شود:
۱. آرام سازی بدون ایجاد تنش
۲. آرام سازی پس از ایجاد تنش
۳. ریلکس پیشرونده یا تجسمی
در روش آرام سازی بدون ایجاد تنش، شما به تک تک عضلات خود فرمان “آرام باش” می دهید.
البته فرمان شما به ترتیب به این عضلات القا می شود:
۱. پای راست ۲. پای چپ
۳. دست راست ۴. دست چپ
۵. شکم وکمر ۶. سینه و کتفها
۷. صورت
۸. پوست سر
ما هیچ وقت یکباره بدن را شل نمی کنیم؛ این کار، کم تأثیر و تا حدی نادرست است. ذهن ما فرمانهای کلی را نمی پذیرد. وقتی می گوییم: “بدن من، به تمامی شل و راحت شو”، مغز در صدد اجرای این فرمان بر می آید. اما چون این فرمان خیلی کلی است، مغز در انجام آن کاملاً موفق و مؤثر نیست و بنابراین از آن سر باز می زند. مغز ما فرمانهای جزیی و مشخص را بهتر می پذیرد. هرچه فرمان جزیی و مشخص تر باشد، پذیرش و اجرای مغز بهتر خواهد بود. دقیقاً به همین دلیل است که ما عضلات را به هشت گروه تقسیم کردیم و به طور جداگانه به هر گروه فرمان راحت باش دادیم. حتی برخی از یوگیها، ریلکسی را پیشنهاد می کنند که فرمانها در آن به مراتب جزیی تر است: ابتدا انگشت کوچک پا، بعد پاشنه، قوزکها و . . . را شل می کنیم تا به بالای صورت برسیم. با وجود این که این ریلکس تأثیری عالی و نتیجه ای فراوان دارد، ما آن را به شما توصیه نمی کنیم چرا که طولانی بودنش ممکن است برای شما که تازه می خواهید به طور جدی این تمرینات را دنبال کنید، خسته کننده به نظر برسد.
برای این که هم از فرمانهای کلی اجتناب کرده باشیم و هم از آن تمرینهای بسیار جزیی و خسته کننده، ما پس از قرار گرفتن در وضعیت مطلوب – که جلوتر آن را توضیح می دهیم – عضلات را در هشت مرحله شل می کنیم. به این ترتیب:
۱. پای راست خود را از انگشتان تا کمر در ذهن خود مجسم کنید. آن را احساس کنید و فرمان شل شدن بدهید: “پای راست من، راحت و آرام شو.” هر جا که انقباض و تنشی احساس می کنید به طور ارادی آن را شل کنید و به خود تلقین کنید: “پای راست من لحظه به لحظه شل تر و آرامتر می شود.” اکنون انبساط و شل بودن و آرام بودن را در پای راست خود حس کنید.
۲. پای چپ خود را به همان صورت مجسم و احساس کنید. فرمان دهید: ” پای چپ من راحت و آرام شو.” به طورارادی پای چپ خود را شل تروشل ترکنید و به خود تلقین کنید که لحظه به لحظه چنین می شود. پای چپ ِ آرام شده و شل شده ی خود را احساس کنید.
۳. اکنون هر دو پایتان در نهایت راحتی و آسودگی است. ذهن خود را متوجه دست راست خود کنید. از انگشتان تا شانه را در ذهن خود ببینید و فرمان دهید: “دست راست من منبسط و آرام شو.” دست راست خود را شل کنید و به خود بگویید که لحظه به لحظه شل و شل تر می شود.
۴. حالا دست چپ خود را به همان صورت مجسم کنید و فرمان دهید: “دست چپ من راحت و آرام شو.” ببینید که دست چپ شما هر لحظه آرام تر و شل تر می شود.
۵. حالا عضلات شکم، پهلوها، پشت و کمر خود را دور تا دور مجسم کنید و فرمان دهید: “عضلات شکم و پشت من، سنگین و آرام شوید.” به خود تلقین کنید که عضلات شکم و پشت شما هر لحظه شل و آرام می شوند و به طور ارادی عضلات شکم و پشت شما هر لحظه شل و آرام می شوند و به طور ارادی عضلات پشت و شکم خود را شل کنید.
۶. حالا نوبت به عضلات سینه و پشت کتفها می رسد. مجسم کنید و فرمان ذهنی بدهید و شل کنید.
۷. اکنون که بدن شما از گردن به پایین، کاملاً شل و راحت است به عضلات صورت خود فکر کنید. عضلات صورت، بسیار مهم هستند. به خود فرمان دهید: “عضلات صورت من شل، راحت و افتاده شوید.” پیشانی را بیندازید. ابروها افتاده باشد. به ویژه دور چشمها را راحت کنید. گونه ها را افتاده و شل کنید و فک پایین را کاملاً شل کنید. به خود تلقین کنید که عضلات شما هر لحظه شل تر و آرامتر می شوند.
۸. در مرحله آخر، آرامش را در پوست سر و ذهن خود گسترش دهید. احساس گستردگی، خلأ و انبساط را در ذهن خود به وجود آورید. در این وضعیت، چند دقیقه بمانید. به هیچ چیز به جز آرامش جسمتان فکر نکنید. این بی فکری و خلأ، توانایی تمرکز حواس شما را پس از این به شکل چشمگیری افزایش می دهد.

چگونه درک مطلب خود را افزایش دهیم؟

چگونه درک مطلب خود را افزایش دهیم؟
مقدمه:
یکی از مهمترین مهارتهای یادگیری، درک مطلب می‌‌باشد. هر چه ادراک و دریافت بهتر باشد، یادگیری و یادآوری مطالب نیز آسان تر می‌‌شود. برای درک بهتر باید هدف و انگیزه داشت. به خاطر داشته باشید که مطالعه بدون هدف و پیش زمینه همچون گردابی است که فرد را در خود گرفتار می‌‌کند.
 
هدف مطالعه:
هدف مطالعه ارتباط دادن مطالب جدید با مطالبی است که از قبل می‌‌دانید، اگر راجع به موضوع پیش زمینه ای نداشته باشید و بخواهید آن را در ذهن خود جای دهید، مثل این است که بخواهید آب را در دستان خود نگه دارید. می‌‌بینید که این کار غیر ممکن است و به زودی مطالب از ذهن شما خارج می‌‌شود.
به عنوان مثال سعی کنید این اعداد را بخوانید و بخاطر بسپارید:
خواندن و حفظ کردنش سخت است نه؟ ۴ ۲ ۳ ۶ ۱ ۵ ۷
این یکی آسان تر است، بخاطر اینکه کوتاهتر شده است. ۴ ۲ ۳ ۶ - ۱ ۵ ۷
و این یکی از همه آسان تر است، چون به ترتیب اعداد نوشته شده و به خاطر پیش زمینه ای که دارید به راحتی آن را حفظ می‌‌کنید. ۷ ۶ ۵ ۴ - ۳ ۲ ۱
اگر ورزش را دوست داشته باشید، چون پیش زمینه ای برای خواندن، فهمیدن و به خاطر سپردن مطالب ورزشی در ذهن خود دارید، خواندن مطالب ورزشی برای شما بسیار آسان تر می‌‌شود.
تقویت مهارت مطالعه و درک مطلب:
برای درک مطلب نیاز به انگیزه، تمرکز، پیش زمینه و روش مطالعه صحیح دارید.
در اینجا توصیه هایی برای تقویت این مهارت ذکر می‌‌کنیم:
۱- اطلاعات عمومی خود را افزایش دهید.
با خواندن کتاب، روزنامه و مجله اطلاعات عمومی خود را گسترش دهید و به رویدادهای اطراف خود علاقه نشان دهید.
۲-با ساختار پاراگراف آشنا شوید.
معمولا هر پاراگراف با مقدمه ای شروع شده و با نتیجه ای پایان می‌‌یابد. اغلب اولین جمله به توصیف کلی مطالب می‌‌پردازد و زمینه را برای توضیح بیشتر فراهم می‌‌کند. پس به جملات اول هر پاراگراف بیشتر توجه کنید تا بتوانید موضوع بحث را بهتر تشخیص دهید. همچنین به دنبال نشانه ها، کلمات و عباراتی باشید که نشان دهنده تغییر موضوع مورد بحث می‌‌باشند.
۳-حدس بزنید و پیش بینی کنید.
یک خواننده باهوش و زرنگ همیشه سعی می‌‌کند تا نظرات نویسنده، سؤالها و موضوعهای بعدی را حدس بزند. این کار باعث کنجکاوی و افزایش دقت خواننده می‌‌شود.
۴-به شیوه تنظیم مطالب توجه کنید.
آیا مطالب بر اساس ترتیب زمانی نوشته شده اند و یا بر اساس درجه اهمیت؟ ترتیب مطالب بر اساس کاربرد آنهاست و یا بر اساس دشواری آنها؟ این کار به تنظیم مطالب در ذهن کمک می‌‌کند.
۵-در خود انگیزه و علاقه ایجاد کنید.
پیش از آنکه مطلبی درس داده شود، نگاهی گذرا به آن بیندازید. سؤالاتی در مورد آن از خود بپرسید و با هم کلاسی‌ها در مورد آن صحبت کنید. هر چه انگیزه و علاقه شما بیشتر باشد، درک شما نیز بهتر خواهد شد.
۶-به نکاتی که به فهم مطلب کمک می‌‌کند توجه کنید.
به عکس ها، نمودارها، جدول‌ها و سرفصل‌ها توجه کنید. اولین و آخرین پاراگراف هر بخش را بخوانید.
۷-مطالب را خلاصه نویسی و دوره کنید.
یک بار خواندن کتاب هیچ گاه کافی نیست. برای فهم عمیق تر باید زیر مطالب مهم را خط بکشید، خلاصه کنید و دوره نمایید.
۸-از تکنیکی منظم و منسجم استفاده کنید.
هنگام مطالعه از یک روش منظم استفاده کنید تا به آن روش مسلط شوید. یکی از بهترین روشها، شامل مراحل پیش خوانی، پرسش، خواندن، بازگویی و تعریف و دوره مطالب می‌‌باشد.
۹-با تمرکز و توجه کامل مطالعه کنید.
یک خواننده خوب همیشه با تمرکز و توجه کامل مطالعه می‌‌کند و هیچ مطلبی را نخوانده باقی نمی گذارد. پس تا موضوعی را کاملا نفهمیده اید، به سراغ موضوع بعدی نروید.

مغز خود را تقویت کنیم

مغز خود را تقویت کنیم
همه ما در زندگی روزمره با انبوهی از اعداد و ارقام سروکار داریم که بسیاری از مواقع به یاد آوردن آنها امری دشوار است . شماره کد ملی ، کارت اعتباری ،تلفن دوستان ، همکاران و… تنها جزء کوچکی از اطلاعاتی است که باید به خاطر سپرد.به این موارد باید مطالب مربوط به آزمون های مهمی همچون کنکور و آزمون های استخدامی را افزود . در واقع آنچه که در زندگی مدرن عصر حاضر حائز اهمیت است میزان توانایی افراد در ” به یاد آوردن “ اطلاعات مورد نیاز در ” حداقل زمان ” است و در این میان گاهی ثانیه ها سرنوشت ساز می شوند .توجه بیش از بیش متخصصان پزشکی و مردم به تقویت حافظه تلاشی در جهت پاسخ به این نیاز قرن بیست و یکم به شمار می رود.
حتما برای شما هم این سوال مطرح شده است که تفاوت نفرات برگزیده از آزمونهای علمی با سایرین چیست ؟
پاسخ متخصصان به این پرسش مشخص است :
بهره هوشی و توانایی مغز انسان در تجزیه و تحلیل اطلاعات ویژگی منحصر به فردی است که تحت تاثیر عوامل گوناگون متغیر بوده و از همین جا تفاوت افراد جلوه می یابد .تقویت حافظه آرزوی دیرینه بشر بوده و از دیر باز میل به پیشرفت موجب توجه به این مقوله شده است . بسیاری از روانشناسان معتقدند که جستجو در جهت دستیابی به هوش قویتر از نیازهای عصر حاضر است . « کورنلیو» روانشناس مشهور در دهه ۱۹۷۰ میلادی اظهار داشت : انسان نباید به صورت غیرفعال میلیونها سال منتظر گذشت زمان و انجام مراحل تکامل ساختار مغز بماند تا بتواند شاهد هوش سرشار باشد. عقاید مشابه سایر محققان علوم ژنتیک و اعصاب موجب همکاری آنها در زمینه پی بردن به ژنهای موثر در حافظه ، ساختارهای مغز مرتبط با هوش و ترکیبات شیمیایی سیستم اعصاب شد.

تجسم داستانهای علمی تخیلی
امروزه موضوع تقویت قابل توجه هوش یک داستان علمی تخیلی نظیر آنچه در فیِلمها می بینیم نیست.بسیاری از داروهایی که به این منظور تهیه شده اند هم اکنون در مرحله تحقیقات کلینیکی می باشند و در کمتر از پنج سال آینده به بازار ارائه خواهند شد. بعضی ازداروهای تقویت حافظه در حال حاضر برای بیماران مبتلا به نقصان حواس مثل آلزایمر تجویز می شود. افرادی که در خانواده و دوستان خود مبتلایان به فراموشی پیِری را دیده اند از وجود خود چنین داروهایی استقبال می کنند. در عین حال بعضی داروهای موثر در درمان بیماری های روانی می توانند برای افزایش گروهی از عملکردهای معین مغز و بهبود کارایی آن مورد استفاده واقع شوند. مثال عمده این مورد دارویی است که جهت درمان کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی تجویز می شود. محققان معتقدند که مصرف آن موجب افزایش نمره آزمون سنجش استعداد تحصیلات به میزان صد نمره می گردد. در واقع با ارائه این داروهابه بازار، فیلمهای تخیلی در زمینه دنیای افراد تیز هوش در مقابل چشمان ما مجسم شده است. بد نیست بدانید تاکنون چندین داروی تقویت حافظه توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) مورد تایید قرار گرفته است. این داروها بطور کلی به نام داروهای تیزهوشی نامِده می شونددر عین حال داروهای گیاهی متعددی نیز از دیر باز به عنوان تقوِت کننده های حافظه معرفی و استفاده شده است.

شناسایی ترکِبات شیمیایی حافظه
ماهیت انتقال و ذخیره پیامها در مغز و چگونگی یادآوری آنها فرآیندی است که همواره مورد توجه متخصصان علم اعصاب بوده است. دکتر «اریک کندل» از دانشگاه کلمبیا از پیشگامان تحقِقات در این زمینه است که جایزه نوبل پزشکی را به خاطر تحقیق در زمینه یادگیری و حافظه دریافت نمود. وی دریافت که فعال شدن پروتئِنی به نام CREB موجب تقویت محل تماس دو سلول عصبی می شود و این پروتئیِن در تشکیل حافظ موش و مگس میوه نقش مهمی دارد. پی بردن به این واقعیت زمینه ساخت داروهای تقویت حافظه را فراهم نمود.شرکتهای داروسازی امیدوارند داروهای تازه ای تولید کنند که میزان پروتئین CREB را در سیستم عصبی افزایش داده و بنابراین ایجاد حافظ بلند مدت را تسهیل و تقوِت نمایند.
یکی از موثرترین ترکیبات شیمیایی در این زمینه هم اکنون در مرحله تحقیقات کلینیکی است و چناچه همه مراحل بررسی آن به خوبی پیش برود از سال ۲۰۰۸ به بازار عرضه خواهد شد. سایر ترکیبات مثل آدرنالین، گلوکزو کافئین نیز موجب تقویت حافظه می شوند و نقش این مواد در بهبود کارآیی مغز کاملا مشخص شده است. مشکل عمده در ارتباط با این گونه ترکیبات شیمیایی عوارض جانبی آنها است.به عنوان مثال موشهای آزمایشگاهی که تحت تاثیر مصرف داروهای تقویت حافظه قرار گرفتند نسبت به درد نیز حساسیت بیشتری داشتند.

هوش،میراث ارزشمند
یافتن معِار معِنی برای تعیین افراد تیز هوش همواره مورد توجه روانشناسان بوده است. تست هایی مثل IQ و SAT اگر چه به عنوان ابزاری جهت تعیین میزان بهره هوشی افراد مورد استفاده واقع شده اند، اما در دنیای واقعیت نمی توانند ارزیابی کاملی برای تفاوت افراد از جهت کارآیی حافظه و هوش به شمار آیند.تست های هوش و خصوصا IQ مهارت تجزیه و تحلیل ، درک مطالب و فهم کلامی و سرعت تجزیه و تحلیل افراد را می سنجند .این نوع هوش به نام «سایکومتریک» نامیده می شود و اگر چه تنها نوع هوش نیست اما امکان ارزیابی آن بیشتر است .بعضی از محققان به وجود هوش های چندگانه معتقدند. در سال ۱۹۰۴ چارلز اسپیرمن روانشناس انگلیسی در نتیجه تحقِقات فراوان به این نتیجه رسید افرادی که توانایی موفقیت در یک آزمون هوش را دارند، در سایر آزمون های هوش نیز موفق خواهند بود.وی از این نظر وجود هوش عمومی را تعرِیف کرد که به نام “g” نامیده می شود.بسیاری از نتایج بررسی ها از سال ۱۹۰۴ تا کنون نظر “اسپیرمن”را تایید نموده اند و عقِده رایج در بین دانشمندان و روان شناسان این است که عامل “g” مسوول تنوع در نمرات تست هوش افراد است.نکته جالب توجه این که اخیرا متخصصان ژنتیک دریافته اند که عواملی مثل هوش و شخصِت ریشه در ساختار ژنتیکی انسان دارد و ژنهای متعددی در شکل گیری «هوش» دخالت دارند که تاکنون یک مورد آن که ژنی بر روی کروموزوم شش است شناسایی شده است. محققان در بررسی ویژگی های ساختاری مغز (مثل اندازه ،حجم و …) گروههای زیادی شامل دوقلوها،خویشاوندان و افراد بیگانه مورد سنجش قرار داده اند .با اسکن مغز این اشخاص در دستگاه MRI و توجه به تفاوتهای آنها ،دانشمندان قادر به تعیین نواحی از مغز که تحت کنترل ژنها هستند، شده اند. با تکمیل نتایج این تحقیقات زمینه ژنتیکی هوش کاملا مشخص می شود.

دانش آموزان آینده و تست دوپینگ
دانشمندان پیش بینی می کنند روزی فراخواهد رسیدکه افراد سالم،از جمله کودکان برای تقویت هوش و آمادگی مغزی به مصرف دارو روی آورند. این محققان معتقدند که مصرف « تقویت کننده های مغزی » در آینده ممکن است به اندازه قهوه متداول شود.دانشمندان حتی مردود ندانستند کودکانی که امتحانات خود را می گذرانند در آینده با تست هایی از نوع تست دوپینگ که ورزشکاران با آن روبرو هستند مواجه شوندتا معلوم شود که از مواد نیروزا مغزی استفاده کرده اند یا خیر. در جهانی که روز به روز بر سرعت و رقابت در آن افزوده می شود،استفاده از این گونه مواد می تواند به امری متعادل بدل شود اما در دسترس بودن این گونه داروها مجموعه ای از پرسشهای اجتماعی و اخلاقی را به دنبال می آورد،از جمله این مسئله که آیا درست است به بعضی افراد اجازه داد با استفاده از این داروها نسبت به دیگران در موقعیت بهتر قرار گیرندیا خیر و به عنوان کلام آخر به خاطر داشته باشید اگر چه حافظه قوی نعمتی گرانبها است اما در مواردی مثل شرایط نا مناسب روحی ،خاطرات تلخ،غم از دست دادن عزیزان و یا پایان نا فرجام یک رابطه عاطفی « فراموشی » به مراتب ارزشمندتر است

20 گام روش‏مند در حافظه نیرومند

20 گام روش‏مند در حافظه نیرومند

1
من حافظه ضعیفى دارم و کارى هم نمى‏شود کرد! این یک جمله کاملاً بى معناست. شما به سادگى مى‏توانید حافظه ضعیف خود را تقویت کنید و کارآیى آن را افزایش دهید؛ همان گونه که ضعف بینایى یا شنوایى خود را با استفاده از عینک یا سمعک اصلاح مى‏کنید. پس قدم اول این است که شما باید باور کنید که ضعف حافظه، یک بیمارى گذراست و به راحتى قابل علاج و اصلاح است. حالا وقت آن است که دست به کار شوید.

2
شما حافظه‏اى بسیار نیرومند دارید! باور نمى‏کنید؟ آیا مى‏خواهید این امر را به خودتان ثابت کنید؟ بسیار خوب، سعى کنید چیزى را که قبلاً مى‏دانسته‏اید، فراموش کنید؛ امکان ندارد! این طور نیست؟ حافظه شما به شدت مقاومت مى‏کند و مطمئن باشید که بالاخره این حافظه شماست که برنده مى‏شود. در یک رویارویى کاملاً مستقیم با حافظه خود، مى‏توانید باور کنید که حافظه شما هم قوى و نیرومند است تا براى تقویت بیشتر حافظه، بیش از پیش اعتماد به نفس پیدا کنید.

3
اولین قدم براى آماده ساختن حافظه، ایجاد یک ارتباط و پیوند و تداعى معانى است. تداعى معانى آگاهانه و کنترل شده، دقیقاً همان حافظه تربیت شده و قابل کنترلى را ایجاد مى‏کند که شما به دنبال آن هستید.
این پیوند یا اتصال معانى، ممکن است آگاهانه و در اختیار یا نیمه هشیارانه و نیمه آگاهانه باشد. تداعى معانى نیمه آگاهانه، یعنى همان تداعى‏هاى ناخودآگاهى که در ذهن شما میان کلمات یا حرکات یا تصاویر خاصى با یک خاطره یا معانى دیگر شکل مى‏گیرد.
اما تداعى معانى آگاهانه که کاملا در کنترل اراده و خواست ماست، همان نیروى اتصالى است که حافظه ما را بیدار و تربیت مى‏کند؛ پس ارتباط میان معانى برقرار کنید تا حافظه‏اى نیرومند بدست آورید. مثلاً فرض کنید که مى‏خواهید معناى کلمه انگلیسى New را به خاطر بسپارید؛ شما در ذهن خود با تکرار کلمه «نیو»، به یاد کلمه نو مى‏افتید. نو و تازه، معناى کاملاً نزدیک به جدید، یعنى کلمه Newدارد. سپس شما با نام نیو به یاد نو ودر نتیجه به یاد جدید و تازه مى‏افتید.

4
یکى از محرک‏هاى تقویت و تولید کننده جرقه حرکت حافظه، علاقه است. به یاد آوردن چیزهایى که به آنها علاقه داریم، همیشه آسان‏تر از به خاطر آوردن چیزهایى است که مورد علاقه ما نیستند.
یکى از روان شناسان متخصص حافظه مى‏گوید: نیروى حافظه، بستگى زیادى به علاقه دارد. او هر روز صبح از کارهایى که مى‏خواهد انجام دهد، فهرستى ذهنى تهیه مى‏کند و مى‏گوید نکته مهم این است که اتصال‏هاى یاد آورنده ذهنى، مارا مجبور کنند در لحظه مناسب، به آن چیزها علاقه‏مند شویم.
به عبارت ساده‏تر، تداعى، باعث ایجاد علاقه مى‏شود.

5
براى به خاطر آوردن هر چیز جدید، آن چیز باید با چیز دیگرى مربوط شود که از قبل آن را مى‏شناسیم یا آن را به راحتى به خاطر مى‏آوریم.
بعد از این که دو چیز در ذهن ما به هم مربوط شدند، موضوعى که از قبل آن را مى‏شناسیم، چیز جدید را به یادمان مى‏آورد انجام چنین کارى آن‏قدر ادامه مى‏یابد تا مطلب جدید به صورت اطلاعى در آید که از قبل آن را مى‏شناسیم و به عبارت ساده‏تر، در ذهن ما استقرار و استحکام یابد و به راحتى در حافظه ما حضور یابد.
چرا ما به سادگى نقشه ایتالیا را به خاطر مى‏آوریم؛ اما به دشوارى مى‏توانیم شکل سرزمین‏هاى آلمان یا فنلاند را به یاد آوریم؟ زیرا معلم از کودکى به ما آموخت که ایتالیا شبیه یک چکمه است؛ یعنى شکلى که ما از قبل آن را مى‏شناختیم.

6
از قدرت تصویر ذهنى خود بیشتر استفاده کنید! متخصصان فن حافظه مى‏گویند: هر چه به تصویر درآید، به سادگى به خاطر سپرده مى‏شود.
وقتى شما فکر مى‏کنید، تصویر هایى در ذهن شما پدید مى‏آید. این عمل تصور کردن، تصویر سازى یا تصویرى کردن است. این کارى است که شما هر لحظه و پیوسته انجام مى‏دهید و هیچ مشکلى درباره آن ندارید.
ارسطو در یکى از کتاب‏هایش مى‏گوید:
«براى فکر کردن، ما باید با تصویرهایى گفت‏وگو کنیم که آنها را در ذهن خود مى‏بینیم. فرض کنید من به شما مى‏گویم که به صندلى فکر کنید. شما در ذهن خود چه چیزى را مى‏بینید؟ بدون شک، اولین تصویرى که در ذهن شما ساخته مى‏شود، یک صندلى است.
شما مى‏توانید با پیوند دادن بعضى معانى به بعضى تصاویر قرینه و نزدیک به آن، به حافظه خود در یاد آورى آن معنا کمک کنید؛ مثلاً یادگیرى یک مطلب علمى در کلاس درس با حادثه‏اى که همان زمان موجب جلب توجه شما شده است، عجین مى‏گردد و به محض یاد آورى تصویر آن حادثه یا جریان، آن مطلب علمى نیز در ذهن شما حضور مى‏یابد. بسیارى از این تصاویر جالب را مى‏توان به صورت خودآگاه و عامدانه به وجود آورد.

7
اسپینوزا مى‏گوید: هر قدر یک چیز قابل فهم‏تر و روشن‏تر باشد، آسان‏تر در حافظه، حفظ و نگه دارى مى‏شود و بر عکس هر قدر مبهم‏تر باشد، آسان‏تر از یاد مى‏رود.
نتیجه مى‏گیریم که بهتر است مفاهیم مبهم و مشکل را به اجزاى ساده و قابل فهم تبدیل کنیم و یا تصویر ذهنى ملموسى از آنها بسازیم تا ساده‏تر در ذهن باقى بمانند و یاد آورى آنها آسان‏تر گردد.

8
ما تمایل داریم چیزهاى ساده، ملموس، روزمره و معمولى را فراموش کنیم؛ اما به ندرت چیزهاى منحصر به فرد، خشونت‏آمیز، غیر معمولى، مضحک و فوق العاده را از یاد مى‏بریم.
ما مى‏توانیم با ایجاد پیوندهاى ذهنى میان اشیا و کلمات، آنها را غیرمعمولى، تمسخرآمیز یا غیر ممکن سازیم تا مثل چسب به هم محکم شوند و در ذهن بمانند.
براى تصویرسازى از کلمات مبهم، از نیروى تخیل و ابتکار خود بهره بگیرید. یک ذره تخیل به اضافه مقدارى ابتکارى، به شما امکان مى‏دهد تا هر چیزى را تصویرى کنید. تخیل مى‏تواند بسیار مهم‏تر و مفیدتر از اطلاعات باشد. اگر شما تخیل نداشته باشید تا از اطلاعات خود استفاده کنید فایده ذهن و مغز چیست؟
مثلاً براى به خاطر آوردن سوره‏اى از قرآن کریم که سجده واجب دارند، این گونه خیال‏پردازى کنید: شبى در حالى که ستاره در آسمان مى‏درخشید، پدرم را دیدم که در حال سجده، سوره فصلت را قرائت مى‏کرد. نام چهار سوره مذکور، در این داستان آمده است: نجم (ستاره)، سجده، فصلت و اقرأ یا علق(قرائت).

9
خوب مشاهده کردن در تقویت حافظه، کمک بزرگى است. نگاه کردن و دیدن،آسان است؛ اما به دقت و به درستى مشاهده کردن، مهارتى است که باید آن را کسب کنید. حافظه و مشاهده، رابطه نزدیکى با هم دارند و در کنار هم شما را به موفقیت نزدیک‏تر مى‏کنند. تفاوت دیدن با مشاهده کردن چیست؟ تفاوت آن است که ما با چشمان خود مى‏بینیم؛ اما با ذهن خود مشاهده مى‏کنیم؛ به عبارتى مشاهده کردن، یعنى با ذهن دیدن.
تنها قاعده براى مشاهده کردن خوب و حساس، دقت و توجه است. شما با تمرین آگاهانه یا نا آگاهانه، مى‏توانید درست مشاهده کردن را به صورت یک قاعده در آورید و آن گاه که بر اثر کسب این مهارت، از هر معنایى یک تصویر ذهنى دقیق و روشن و همراه با جزئیات در ذهن شما تشکیل شد، متوجه خواهید شد که چقدر در به خاطر آوردن آن توانا هستید و چه حافظه نیرومندى پیدا کرده‏اید.

10
اطلاعات، قابلیت اتصال به یکدیگر را دارند و هر اطلاعى را مى‏توان به اطلاع دیگر متصل کرد. مهم نیست که اتصال چقدر واضح و روشن یا مبهم و رمز گونه باشد؛ مهم آن است با تمرین در ذهن ما جایگزین شود.
اطلاعات به هم متصل شده‏اى که شما زیاد استفاده مى‏کنید و در مدت کوتاهى به معلومات شما تبدیل مى‏شوند، فقط به این دلیل است که مورد استفاده قرار گرفته‏اند. حال با اطلاعاتى که به طور مرتب مورد استفاده ما نیستند، چه کار کنیم؟ اصلاً نگران نباشید! فقط کافى است چند وقت یک بار آنها را در ذهن مرور کنید. در این صورت، وقتى که به آنها نیاز دارید، آن اطلاعات به یاد شما مى‏آیند. این کاربرد مرتب است که بر چگونگى نگه دارى اطلاعات در ذهن، نظارت مى‏کند.

11
علت فراموشکارى چیست؟ ریشه مشکل فراموشى در کجاست؟ اگر به دقت توجه کنید، مى‏بینید علت این است که به موقع حضور ذهن نداشته‏ایم. ذهن ماغایب و در حقیقت در جاى دیگرى بوده است. ما در شرایط معین، کارهایى را انجام مى‏دهیم که وقتى بعد مى‏خواهیم آن وضعیت یا کارها را به خاطر آوریم، موفق نمى‏شویم و این، یعنى فراموشکارى.
براى حل مشکل فراموشکارى، باید مطمئن باشید که در لحظه‏اى که دارید آن کارهاى معین را انجام مى‏دهید، ذهن شما حاضر است و غایب نیست. وقتى شما بدون تفکر درباره عملى، آن را نا خود آگاه انجام مى‏دهید، در واقع آن را در ذهن خود ثبت نمى‏کنید؛ پس در آینده نیز چیزى را به خاطر نمى‏آورید. راه حل آن است که آگاهانه عمل کنید و اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافى توجه و حضور ذهن دارید.

12
چه کار کنیم که مجبور نباشیم یک مطلب را بارها و بارها بخوانیم تا بتوانیم آن را به ذهن بسپاریم و به عبارتى چگونه مى‏توانیم حافظه مطالعاتى خود را تقویت کنیم؟ شما باید خوب خواندن (خواندن مؤثر) را یاد بگیرید.
خواندن مؤثر، یعنى تلاش براى تبدیل واژه‏ها به اندیشه‏ها، افکار و پاسخ‏ها.
خواندن مؤثر، چیزى بیشتر از شناخت و درک مفهوم ساده کلمات است. خواندن انفعالى و مکانیکى، باید به خواندن فعال و تهاجمى تبدیل شود. خواندن شما وقتى فعال است که با تلاش، کلمات را ذره ذره و بخش به بخش هضم کنید و از آنها اندیشه بسازید؛ اندیشه هایى مفید، مؤثر و حیاتى. این گونه خواندن، وقت بیشترى مى‏برد، اما شما را از زحمت چندین بار خواندن خلاص مى‏کند.
اولین قانون در خواندن مؤثر آن است که اندیشه اصلى مطلب را استخراج کنید و حول محور آن با ذهن خود کار نمایید.

13
براى تقویت حافظه ناچارید که تمرکز حواس داشته باشید. تمرکز، یعنى توجه و دقت اختصاصى، انحصارى و منحصر به فرد، درباره یک شى‏ء، یک هدف، یا یک موضوع.
شما چگونه مى‏توانید تمام توجه و دقت خود را به طور کامل به یک موضوع اختصاص دهید؟ براى رسیدن به این هدف، باید قانون اصلى تمرکز را به کار ببرید؛ خود را درگیر کنید.
چگونه خود را درگیر کنید؟ جواب مهم و طلایى ما این است: سؤال کنید؛ شما با سؤال کردن، شروع به فکر کردن مى‏کنید. وقتى مطالب را با هدف یافتن پاسخ‏هاى معین براى پرسش‏هاى معین بخوانید، این امر حافظه شما را در یادگیرى مطالب تقویت مى‏کند.

14
براى تقویت حافظه یک دفتر یادداشت تهیه کنید و از مطالبى که معمولاً فراموش مى‏کنید، فهرستى تهیه کنید.
فهمیدن این که چه مطالبى را فراموش مى‏کنید، از آن جهت مفید است که مى‏توانید براى فراموش نکردن آنها بیشتر تمرکز ایجاد کنید.
مشکل اساسى آن است که ندانید چه مطالبى را فراموش مى‏کنید.
این روش فایده بزرگ دیگرى هم دارد. شما وقتى فهرستى از فراموش کارى‏هاى خود تهیه مى‏کنید، خود را هم متقاعد مى‏سازید که حافظه شما چندان هم خراب نیست و فقط در موارد محدودى که فهرست آن را در اختیار دارید، دچار مشکل هستید و تازه مى‏فهمید که بسیارى از موارد هم راه حل هایى بسیار ساده و آسان دارند و در واقع شما از دو جهت مشکل خود را کوچک‏تر مى‏کنید.

15
مطالبى را که ممکن است فراموش کنید، به صورت سؤال در آورید و در طول امروز چندین بار آن سؤال را خود بپرسید. اغلب مسائل، با ایجاد سؤال در ذهن شما حک مى‏شوند و تصویر سؤال، نا خود آگاه با تصویر پاسخ آن، حالت تداعى پیدا مى‏کنند؛ اما احتمالاً سؤالاتى هستند که با این روش به آسانى پاسخ آنها را به خاطر نمى‏آورید و باید توجه و دقت خاصى به خرج دهید و از روش‏هاى دیگرى نیز استفاده کنید.

16
براى تقویت حافظه خود مى‏توانید از دیگران بخواهید که سؤالاتى را که احتمالاً پاسخ آنها را فراموش مى‏کنید، از شما بپرسند. با تکرار این تمرین، شما بر نقاط ضعف حافظه خود تسلط پیدا مى‏کنید و فرا مى‏گیرید که همیشه آماده پاسخ به هر سؤالى باشید و در نتیجه ذهن شما مطلب مورد نظر را به صورت آماده باش نگه مى‏دارد تا آرام آرام آن مطلب به دانسته‏هاى ناب و دائم شما اضافه گردد.
فرقى نمى‏کند که چه کسى آن سؤالات را از شما مى‏پرسد؛ خود شما خوب مى‏فهمید که چه وقت خوب و کامل پاسخ داده‏اید و چه وقت پاسخ را از خود ساخته‏اید؛ پس خود را فریب ندهید.

17
یک روش مؤثر دیگر براى تقویت حافظه آن است که از متدهاى کمکى استفاده کنید. شما مى‏توانید از قلم و کاغذ یارى بجویید و مفاهیم، ارقام یا مطالبى را که در حفظ آنها مشکل دارید، بر روى کارت‏هاى کوچکى بنویسید و هر روز چند دقیقه را صرف باز نویسى فهرستها نمایید. دقت کنید که کدام مطلب را به خاطر دارید و کدام را هنوز فراموش مى‏کنید. فهرست جدید دیگرى از مطالبى که بیشتر فراموش مى‏کنید، تهیه کنید و دوباره آنها را تمرین کنید.
وقتى بدانید چه مطالبى را فراموش کرده‏اید، به راحتى مى‏توانید در جهت حفظ آن اقدام کنید. هر چه بیشتر مطلب مهم را فراموش کرده باشید، کمتر احتمال دارد که مجدداً آنها را فراموش کنید. این را بدانید که به خاطر سپردن مطلبى به دفعات در حافظه، مؤثرتر است از این که آن مطلب یک بار و در موقعیتى خاص در ذهن شما جاى گرفته باشد.

18
یک مطلب مهم در افزایش کارآیى حافظه آن است که بدانید دقیقاً چه مطلبى را باید به خاطر بسپارید. فهرستى از نکاتى که باید همیشه در ذهن آماده داشته باشید، تهیه کنید تا به سؤالات مربوطه به طور موفقیت‏آمیز و سریع پاسخ بگویید و از تکرار مطالبى را که نیازى به یادآورى مداوم و همیشگى آنها ندارید، پرهیز کنید تا ذهن خود را بیهوده خسته نکنید. مردم وقت زیادى صرف یادگیرى مطالبى مى‏کنند که به طور منطقى از آنها انتظار نمى‏رود که به خاطر داشته باشند.
همیشه از خود بپرسید که آیا لازم است این مطلب را به خاطر بسپارم یا اگر بتوانم در مواقع لزوم از آن استفاده کنم، کافى است؟

19
از صدر المتألهین نقل مى‏کنند که مى‏گفت: تعقل و تعلق هرگز یک جا جمع نمى‏شوند. او داستانى را درباره یکى از دوستانش نقل مى‏کند که حافظه‏اى بسیار قوى داشت و در یادآورى علوم کلى و سنگین بسیار توانا بود؛ اما طى حادثه‏اى جذب مادیات شد و تعلقات مادى و دنیایى چنان توجه او را به خود جلب کرد که قدرت سرشار حافظه خود را آرام آرام از دست داد؛ به گونه‏اى که در ساده‏ترین مسائل تعقلى در مى‏ماند.
به عقیده ملاصدرا، هر چه مشغله‏هاى فکرى و تعلقات دنیایى و افکار حاشیه‏اى از ذهن آدمى دور شود، قدرت تمرکز بر مطالب خاص و توانایى به حافظه سپارى آن چه شایسته و ارزشمند است، بیشتر مى‏شود.

20
بنابر آموزه‏هاى اسلامى نیز راهکارهایى براى تقویت حافظه وجود دارد: 1. پرخورى نوعى حماقت را به همراه مى‏آورد و قواى عقلى را ضعیف مى‏کند و کم خورى یکى از راه‏هاى زیاد شدن حافظه است. 2. زیاده از حد آب خوردن و بدون احساس نیاز آب نوشیدن، موجب کندى ذهن مى‏شود. 3. مسواک زدن منظم، حافظه را زیاد مى‏کند و بى توجهى نسبت به بهداشت دهان و دندان، موجب بروز حالات و امراضى مى‏گردد که فراموشى و کند ذهنى ایجاد مى‏نماید.
4. شست‏وشوى بینى یا استنشاق آب، یکى از راه‏هاى تقویت و گشایش حافظه است. بدیهى است که اصلاح وضعیت تنفسى و رسیدن اکسیژن کافى به مغز، قدرت قواى ذهنى را افزایش مى‏دهد.
5. حجامت در محل متعارف آن یعنى میان دو کتف، یکى از عوامل افزایش حافظه است و علاوه برآن، بر عقل نیز مى‏افزاید. جالب است که میان افزایش تحرک و قدرت جابه جایى اجزاى خون که با حجامت و فصد حاصل مى‏گردد با خون رسانى صحیح و آسان به کوچکترین عروق مغزى، رابطه نزدیکى وجود دارد. 6. خواب کوتاه قبل از نهار (قیلوله) از عوامل تقویت حافظه و ترک آن از عوامل فراموشى شمرده شده است. 7. مویز، کندر، سیب، انار، به، سرکه، بادام و پسته، پیاز و سیر، شیر گوسفند و فلفل سیاه براى تقویت حافظه، مفید هستند.

نتیجه
چیزى به نام حافظه ضعیف وجود ندارد. حافظه‏ها دو نوعند؛ تربیت شده و تربیت نشده. فقط باید بدانیم که ما کدام یک از این دو نوع حافظه را داریم و در صورت نیاز براى تربیت و پرورش حافظه خود اقدام اساسى کنیم. روش‏هاى تقویت حافظه فراوانند و شاید بسیارى از آنها از حوصله این بحث خارج باشد و شاید هم اغلب راهکارها به تمرین و ممارست ختم شود که کارى عملى است و نه تئورى.
آن چه ما قصد بیان آن را داریم تلنگرى به ذهن‏هاى تسلیم شده‏اى است که گمان مى‏کنند هرگز نخواهند توانست طلسم فراموش کارى خود را بشکنند. آنها باید بدانند که براى داشتن یک حافظه قوى و نیرومند، لازم است زحمت بکشند و با روش‏هاى علمى و مجرب، از سرمایه وجودى خود استفاده کنند.
به قول نیکلاس راو: «حافظه، گنجینه‏اى است که اگر مى‏خواهیم از آن به قدر نیاز یارى بگیریم، باید به آن بها بدهیم و برایش سرمایه گذارى کنیم.»

منابع :

1. هرى لوراین، یادگیرى =حافظه +اطلاعات، ترجمه احمد میر عابدینى.
2. فیل ریس، 500نکته درباره مطالعه، ترجمه بیتا عسگرى.
3. محمد حسین حق جو، آیین حفظ و تقویت حافظه.
4. وین دایر، دانش روزمره، ترجمه بهارک کاظمى.
5. محمد باقر مجلسى، بحار الانوار.

فیزیولوژی یادگیری و حافظه

فیزیولوژی یادگیری و حافظه
مقدمه
در تبیین یادگیری از دیدگاه فیزیولوژیک دو نظریه کلی وجود دارد که یکی از آنها تغییرات را در سطح سیناپسی و عوامل زیست شناسی مرتبط با آن در نظر می‌گیرد و دیگری توجه خود را به تغییرات در مدارهای نورونی معطوف داشته است. هر دو اینها به تغییرات فیزیولوژیکی توجه دارد، که در حین یادگیری در مغز و سلولهای عصبی اتفاق می‌افتند. اولین بار در سال 1961 بود که جیمز اندر توانست نورونها را به روش شرطی سازی عاملی حساس کند. شرطی شدن سلول عصبی یک حالت افزایش تحریک پذیری را در آن پدید می‌آورد که ناشی از تغییرات در یون و فوریزاسیون پروتئین است.
 
نظریه سیناپسی در فیزیولوژی یادگیری و حافظه
در حالت عادی ارتباط بین سلولهای عصبی را می‌توان حالتی خاموش و بدون مصرف دانست. بدین معنی که تعداد دندریتها ، تعداد فضاهای بین سیناپسی ، بند سلول ، ضخامت آکسون و مانند آن در حالتی است که بدون مصرف بوده و در واقع مانع از عبور اطلاعات از سلولی به سلول دیگر می‌شود. پیدایش تحریک سبب دگرگون شدن اینگونه خصوصیات در سلولهای عصبی می‌گردد و البته سیناپس تحریک شده مدتی بحال خود واگذاشته شود. این شرایط به حالت اولیه برخواهد گشت.
بطور کلی در این نظریه چنین عنوان می‌شود که عبور جریان عصب ایجاد تکانه عصبی می‌کند. سپس آنزیم درون نورون فعال می‌شود. پس از آن تغییراتی در طرز تهیه پروتئین سلول پدید می‌آید و نهایتا الگوهای هندسی خاصی در نورونها پایدار می‌شود. اصطلاح ردیااینگرام را در تعریف و نمایش فرضی و فیزیک یک خاطره بکار برده‌اند. منظور از اینگرام این است که حین یادگیری تغییراتی فیزیولوژیک یا زیست شیمیایی در نورون اتفاق می‌افتد. لشلی در جستجوی اینگرام به آموختن رفتارهایی به حیوان و سپس برداشتن قسمت‌هایی از مغز مبادرت ورزید، وی کاهش پدید آمده در حافظه را نمی‌توان به عنوان از بین رفتن اینگرامها دانست، بلکه این امر تا حدود زیادی بخاطر انفعال و گسیختگی در فرآیندهای حسی و حرکتی مغز بوده است.
پس از لشلی نظرها معطوف به ساختارهای زیرین قشر مغز گردید و در این زمینه ساختارهایی مثل هیپوکامپ ، استریاتوم و آمیگرال به عنوان ساختارهای اساسی مرتبط با حافظه کوتاه مدت مطرح شدند. هر چند در پستانداران و مخصوصا در انسان دیده شده است که ساختارهای اخیر در حافظه نقش دارند، ولی گفته شده است که جوندگان می‌توانند پس از برداشته شدن قشر جدید (نئوکرتکس) و ساختارهای اخیر تشکیل حافظه دهند.
نظریه مبتنی بر الکتروفیزیولوژی و تشکیل مدارهای حافظه در فیزیولوژی یادگیری و حافظه
حافظه از زمان پاولف ، فیزیولوژیست معروف روسی که یادگیری شرطی را مورد بررسی قرار داد، این موضوع همواره مورد توجه بوده است که در جریان یادگیری شرطی به دنبال انتشار تحریک در قشر مخ یک ارتباط موقت بین ناحیه مربوط به محرک شرطی و ناحیه مربوط به محرک غیر شرطی پدید می آید. اگر این ارتباط تقویت شود بازتاب شرطی تثبیت خواهد شد و در غیر اینصورت از بین رفته و خاموشی پدید خواهد آمد. یکی از تاثیرات یادگیری این است که مدارهای جدیدی در مغز فعال یا باز می‌شود.
از نظر الکتروفیزیولوژی امواج آلفای مغز که با گشودن چشم مهار می‌شوند، با پیدایش هر محرک جدید و ناشناخته مجددا پیدا می‌شوند. علاوه بر این دیده شده است که توجه کردن علاوه بر اینکه امواج آلفا را مهار می‌کند، به پدید آمدن امواج تتا منجر می‌شود و اصولا امواج تتا را به عنوان شاخصی برای فعالیت مغز حین یادگیری فرض کرده‌اند. همه اینها دال بر این است که تشکیل حافظه و پیدایش اولین مدارهای حافظه مبنای الکتروفیزیولوژیک دارد. فرآیند تثبیت و ایجاد رویا با طی مراحل عبور از حافظه کوتاه مدت و ضبط در حافظه دراز مدت انجام می‌گیرد. این فرآیند را تحکیم می‌نامند. قطع فعالیت الکتریکی مغز به مدور شدن حافظه و آن هم در مراحل اولیه تشکیل حافظه می‌انجامد.
تفاوت حافظه کوتاه مدت و دراز مدت از لحاظ فیزیولوژی
حافظه دراز مدت که مطالب را به مدت زمان طولانیتری نگهداری می‌کند و ظرفیت آن نامحدود است، مبنای زیست شیمیایی دارد. به عبارتی اطلاعات در این حافظه از تغییرات زیست شیمیایی پدید آمده و نگهداری می‌شوند. خاطرات دراز مدت بیشتر از خاطرات کوتاه مدت حفظ می‌شود. بدلیل وقت بیشتری که این خاطرات برای پیوند یافتن با تعدادی از نواحی قشر مغز را داشته اند. هر چه تعداد ارتباطات بیشتر باشد شانس تماس با یک راه نورونی که به خاطره‌ای ختم می‌شود بیشتر است. فراخوانی مکرر یک خاطره موجب ثبات آن می‌گردد. این کار از طریق تحکیم این تغییرات اولیه انجام می‌شود، ذخیره سنتزی برای حافظه خوب ، نقش اساسی دارد. ارتباط دادن اطلاعات به معلومات قبلی که از حافظه دراز مدت به معانی بیشتر از حفظ بر حسب عادت مستلزم فعالیت روانی است.این اطلاعات نسبت به اطلاعات حفظ شده بطور سطحی و بدون معانی و مفاهیم بتدریج از بین می‌روند. حافظه کوتاه مدت که به حافظه کاری نیز معروف است و مدت زمان نگهداری اطلاعات در آن و همچنین ظرفیت آن محدود است. بر اساس داده‌های فعلی حافظه کوتاه مدت بیشتر بنیادی الکتروفیزیولوژیک دارد.
تاثیر عوامل مختلف بر جریان فیزیولوژیکی یادگیری و حافظه
گفته می‌شود حتی عوامل دیگری که موثر بر یادگیری و حافظه شناخته شده‌اند موجب ایجاد تغییرات فیزیولوژیک می‌شوند. یکی از این عوامل استرس است که تاثیرات عمیقی روی یادگیری و حافظه دارد. معمولا شرایط استرس‌زا مانع از آن می‌شود یادگیری کاملی اتفاق افتد و در زمان یادآوری از حافظه نیز استرس و اضطراب به عنوان عامل مداخله‌گر مانع بازیابی مطالب یاد گرفته می‌شود (همان چیزی که سر جلسه امتحان اتفاق می‌افتد.) گفته می‌شود در حین استرس ترشح آدرنالین می‌تواند موجب تاثیرات متفاوتی روی یادگیری داشته باشد. در یک حد معینی از استرس که حد معینی از ترشح آدرنالین را سبب می‌شود، استرس می‌تواند موجب تقویت یادگیری شود. اما اگر استرس خیلی شدید باشد یادیگیری مهار می‌شود.
خلق و شرایط روحی شخص نیز تغییرات فیزیولوژیک ایجاد می‌کند که با فرآیند یادگیری و عملکرد حافظه مرتبط هستند. به عبارتی یادگیری مطالب در حالت خوشحالی حافظه را تقویت می‌کند و شخص در چنین حالتی بهتر می‌تواند خاطرات را برای خود زنده کند. تغییرات خلق و خو نیز با ترشح برخی هورمونها و تغییرات زیست شیمیایی مرتبط بوده‌اند. حتی محرومیتهای محیطی ، قرار نگرفتن در محیطی مساعد برای شکوفایی استعدادها نیز با تغییرات زیست شیمیایی در مغز گزارش شده است. یعنی افرادی که در محیطهای دارای فقر اقتصادی ، فرهنگی و کمبود امکانات برای یادگیری زندگی می‌کنند، اغلب عملکرد یادگیری پایینتری دارند. برای این عوامل نیز تغییرات فیزیولوژیک را شناسایی کرده‌اند

راههای تقویت حافظه

راههای تقویت حافظه
این روزها قصد ما از یادگیری مطالب آنست که در روز کنکور آنها را به یادآوریم پس هر آنچه یاد می گیریم باید در حافظه خود نگه داریم و در موقع لزوم به یادآوریم.
 
اطلاعاتی که به حافظه کوتاه مدت ما وارد می شود عمر چندانی ندارد و زود فراموش می شود، برای آنکه این اطلاعات با دوام باشد تا در موقع لزوم آنها را به یاد بیاوریم باید به حافظه بلند مدت منتقل شود.
چگونه حافظه خود را تقویت کنیم ؟
گاهی اوقات با این مشکل مواجه می شویم که یک مطلب خیلی ساده را اصلاً به یاد نمی آوریم یا به سختی به یاد می آوریم یا اینکه هنگام صحبت کردن راجع به موضوعی خاص ناگهان ادامه مطالب را فراموش می کنیم . برای از بین بردن این مشکل بهترین راه تقویت حافظه است می توان با استفاده از شیوه های تقویت حافظه به بهبود آن کمک کرد.1- به اطلاعات خود انسجام دهید. مطالبی را که قرار است به ذهن بسپارید ساماندهی و مرتب کنید.
2- روش قیفی : سعی کنید مفاهیم مورد نظر را از کلی به جزیی به ذهن بسپارید تا چهارچوب کلی مطلب را بدانید سپس به جزئیات و توضیحات آن بپردازید. در ضمن وقتی کلیات را بدانید ، یادآوری جزئیات آسانتر است.
3- تداعی معانی : میان آنچه می آموزید و شرایطی که در آن هستید ارتباط برقرار کنید و به معانی توجه کنیم در نتیجه فکر کردن به مورد اول مساله دوم را نیز به ذهن
می آورد که این مساله از دو راه امکان پذیر است .
الف ) ارتباط میان موضوعات و خود : به این ترتیب پردازش اطلاعات به طور عمیق انجام شده و چنانچه بتوانیم میان اطلاعاتی که از قبل در ذهن داشتیم و چیزی که حالا یاد می گیریم یک پل ارتباطی برقرار کنیم کارمان ساده تر می شود.
ب ) طبقه بندی موضوعات : مفاهیمی را که از نظر معانی به هم نزدیک هستند را در یک گروه قرار دهید. 4- برقراری ارتباط میان مفاهیم ، رنگها و موسیقی . به خاطر سپردن مطالب و مفاهیم ا ز آنچه برایتان روشن و واضح است به آنچه برایتان شناخته شده نیست راحت تر است گاهی یک موضوع یک رنگ یا موسیقی خاص را به یاد می آورد پس همراه کردن آن موضوع با این رنگ یا موسیقی به شما در به خاطر آوردن آن کمک بسیاری می کند.
5- یادگیری عمیق : اگر شما با یک بارخواندن عمیق مطلبی را بیاموزید بسیار بهتر در
ذهنتان می ماند تا این که چندین بار آن را بخوانید یا در کلاسهای مختلف شرکت کنید اما عمق مطلب را در بیابید و فقط آن را حفظ کنید. در یادگیری عمیق ، اطلاعات به حافظه بلند مدت شما سپرده می شوند اما در یادگیری سطحی اطلاعات به طور خودکار وارد حافظه کوتاه مدت شما شده و نتیجه مورد نظر را نخواهد داد پس سعی کنید مطالب را واقعاً درک کنید تا به خاطر آوردن آنها برایتان ساده تر باشد.
6- حافظه دیداری : برخی اوقات می توانید اطلاعات و مفاهیم مورد نظر را در ذهن خود به
اشکال گوناگون ارتباط دهید تا با به خاطر آوردن تصاویر اطلاعات نیز به ذهن شما بیایند.
روش دیگراینکه از فرضیه ها ، لغات و فرمولها استفاده نمایید. اگر آنها را به سادگی روی کاغذ بنویسید علاوه بر ذهن ، چشم نیز با آنها آشنا می شود و با تجسم صفحه مورد نظر طلاعات را نیز به خاطر می آورید حتی اگر تصویر خاصی در این صفحات وجود نداشته باشد.
7- یادگیری همراه با احساسات منفی ( اضطراب ، ترس و ... ) یادگیری را سرکوب و حافظه را ناتوان می کند.
8- به سلامت جسم خود اهمیت دهید زیرا بعضی از بیماریها قدرت حافظه را کم می کند.
9- با دیگران در مورد مطالب آموخته شده پرسش وپاسخ انجام دهید.

چگونه دچار اختلال حافظه نشویم

چگونه دچار اختلال حافظه نشویم
حافظه را می‌توان چنین تعریف کرد: توانایی مغز در نگهداری اطلاعات دریافت شده از محیط ، درک آن و سپس یادآوری و بازخوانی این اطلاعات. دوباره‌سازی اطلاعات یکی از اصلی‌ترین مراحل فرآیند یادگیری و حافظه است. اختلال در درک و توجه موجب اختلال و نقص در یادگیری و حافظه می‌شود.
در مواردی اطلاعات در مغز پذیرش می‌شود، اما ماندگار نمی‌ماند که مربوط به ضبط اطلاعات در حافظه دور یا نزدیک است زیرا حافظه شامل 3 مرحله بسیار نزدیک، نزدیک یا کوتاه‌مدت، دور یا طولانی‌مدت است.حافظه بسیار نزدیک توانایی تکرار اعداد تا 7 رقم را بدون فعال‌سازی حافظه فعال دارد. این حافظه در اثر عدم تمرکز روی موضوع، مختل می‌گردد، مثلا اگر هنگام به خاطر سپردن شماره تلفن به موضوعات دیگر نیز فکر کنیم و به حافظه فعال نسپاریم، بسرعت فراموش می‌گردد. ضایعات موضعی قشر پیشانی نیز روی حافظه تاثیر منفی می‌گذارد.
حافظه کوتاه‌مدت یا اخیر شامل قدرت در تثبیت و یادآوری عنوان‌های خاص مثل کلمات و اتفاقاتی است که چند دقیقه یا چند ساعت از دریافت آن گذشته است. حافظه درازمدت به اطلاعات دریافت شده قدیمی اطلاق می‌گردد، مانند خاطرات دوران کودکی، نام اولین معلم و....
فراموشی محل زندگی و به یاد نیاوردن اسامی افراد، خانواده بیمار را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. اختلال در خلق و اضطراب نیز گاهی وجود دارد که این مشکلات در طول زمان و طی سال‌ها بدتر و تبدیل به تحریک‌پذیری، بی‌قراری، پرخاش، توهمات و حالات هذیانی می‌شود. با پیشرفت بیماری‌ اختلال در تکلم، مشکلات فردی و حتی اختلالات هوشیاری هم ایجاد می‌شود.
در مواردی که بیماری فراموشی ثانویه با بیماری‌های دژنراتیو چونMS ، آلزایمر، پارکینسون و یا بیماری‌های عروقی یا متابولیک تشدید می‌شود، درمان اختصاصی است و حتما باید تحت نظر پزشک متخصص از درمان‌های دارویی چون آگونیست (Agonist)‌‌های کولینرژیک مثل دانپزیل، آگونیست‌های کاتل آمین‌ها مثل آمانتادین و دزیپرامین نوتروپیک‌ها مثل پیراستام و نوروپپتیدها مثل وازوپرسین کمک گرفت.
باید توجه داشت مصرف این داروها بدون تجویز پزشک متخصص اکیدا ممنوع است اما نوعی از اختلال حافظه که اکنون بسیار شایع است، فراموشی کاذب است که در اثر مشکلات روحی و عصبی، اشتغال فکری زیاد و عدم تمرکز بر موضوع خاص ایجاد می‌شود.
در این موارد دوری از استرس، دوری از آلودگی‌های صوتی و محیط‌های پرسر و صدا مثل گوش کردن موسیقی با صدای بلند، داشتن تغذیه مناسب به خصوص مصرف حبوبات و پروتئین به میزان کافی، مصرف میوه و سبزیجات و داشتن خواب به موقع و کافی و اجتناب از شب‌بیداری به منظور تمرکز بهتر در روز از عوامل پیشگیری‌کننده‌اند.

دکتر بهروز نیکنام